Tellus Tales

Однажды король сидел на своём троне и выслушивал жалобы подданных. Король уже собирался подняться и уйти в свои сады, как вдруг заметил какую-то суету снаружи. Вошёл лорд верховный камергер и спросил, не соблаговолит ли его величество принять посла могущественного императора с востока, который держал в страхе монархов всех соседних государств. Король, который, как и остальные, страшился его, приказал тотчас же принять посла и подготовить пир в его честь. Затем он снова сел на свой трон, задаваясь вопросом, что же собирается сказать ему посол.

Аднойчы кароль сядзеў на сваім троне і слухаў скаргі падданых. Кароль ужо збіраўся падняцца і пайсці ў свае сады, як раптам заўважыў нейкую мітусню звонку. Увайшоў лорд вярхоўны камергер і спытаў, ці не зробіць ласку яго вялікасць прыняць пасла магутнага імператара з усходу, які трымаў у страху манархаў усіх суседніх дзяржаў. Кароль, які, як і астатнія, страшыўся яго, загадаў адразу ж прыняць амбасадара і падрыхтаваць банкет у яго гонар. Потым ён зноў сеў на свой трон, думаючы, што ж збіраецца сказаць яму амбасадар.

Посол не сказал ни слова. Он приблизился к трону короля, наклонился и начертил своим жезлом чёрный круг вокруг трона. Затем он сел на стоящее рядом кресло и больше не обращал ни на кого внимания.

Амбасадар не сказаў ні слова. Ён наблізіўся да трона караля, нахіліўся і накрэсліў сваім жазлом чорны круг вакол трона. Потым ён сеў на крэсла, якое стаяла побач, і больш не звяртаў ні на каго ўвагі.

Король и придворные были озадачены и разгневаны таким странным поведением, но посол продолжал сидеть спокойно и недвижно, словно статуя, и скоро стало ясно, что они не дождутся от него никаких объяснений. Министры были спешно созваны на совет, но никто из них не смог разгадать загадку посла. Это привело короля в ещё большую ярость, и он заявил, что, если они не найдут кого-то, кто сможет объяснить его действия, до заката, он всех их повесит.

Кароль і прыдворныя былі збянтэжаныя і ўгневаныя такімі дзіўнымі паводзінамі, але амбасадар працягваў сядзець спакойна і нерухома, нібы статуя, і хутка стала зразумела, што яны не дачакаюцца ад яго ніякіх тлумачэнняў. Міністры былі спешна скліканыя на раду, але ніхто з іх не змог разгадаць загадку амбасадара. Гэта прывяло караля ў яшчэ большую лютасць, і ён заявіў, што, калі яны не знойдуць кагосьці, хто зможа растлумачыць яго дзеянні, да заходу, ён усіх іх павесіць.

Министры знали, что король всегда держит своё слово, и быстро разделили город на районы, чтобы обойти все дома один за одним в надежде, что кто-нибудь из жильцов сможет объяснить действия посла. Большинство министров не получили никаких ответов, везде их встречали лишь озадаченные лица; к счастью, один из министров был более наблюдательным и заметил дом с деревянными столбами и пугалом, которое двигалось безо всякого ветра. Испугавшийся, но заинтригованный, министр спустился по лестнице и оказался в просторной мастерской, в которой за своим станком сидел ткач. Но всё, что он делал, это направлял нити, потому что созданный им механизм, приводящий в движение деревянные столбы, заставлял станок работать без чьей-либо помощи.

Міністры ведалі, што кароль заўсёды трымае сваё слова, і хутка падзялілі горад на раёны, каб абыйсці ўсе дамы адзін за адным у надзеі, што хто-небудзь з жыхароў зможа растлумачыць дзеянні амбасадара. Большасць міністраў не атрымалі ніякіх адказаў, усюды іх сустракалі толькі збянтэжаныя твары; на шчасце, адзін з міністраў быў больш наглядальным і заўважыў дом з драўлянымі слупамі і пудзілам, якое рухалася без усякага ветру. Спалоханы, але заінтрыгаваны, міністр спусціўся па лесвіцы і апынуўся ў прасторнай майстэрні, у якой за сваім станком сядзеў ткач. Але ўсё, што ён рабіў, гэта накіроўваў ніткі, таму што створаны ім механізм, які прыводзіць у рух драўляныя слупы, прымушаў станок працаваць без чыёй-небудзь дапамогі.

Поняв, что это ткач заставлял столбы двигаться, министр успокоился. Он решил, что такой человек должен быть в состоянии разрешить загадку или хотя бы направить министров на верный путь. Без лишних разговоров министр поведал ему историю с кругом. Закончив рассказ, он сказал: «Следуй со мной немедля. Солнце уже опускается к горизонту, нельзя терять ни минуты».

Зразумеўшы, што гэта ткач прымушаў слупы рухацца, міністр супакоіўся. Ён вырашыў, што такі чалавек павінен быць у стане вырашыць загадку або хаця б накіраваць міністраў на правільны шлях. Без лішніх размоў міністр распавёў яму гісторыю з кругам. Скончыўшы расказ, ён сказаў: «Ідзі са мной неадкладна. Сонца ўжо апускаецца да гарызонту, нельга губляць ні хвіліны».

Ткач на момент застыл в раздумьях, затем подошёл к окну, за которым был курятник, а рядом с ним лежали две косточки – бабки. Он подобрал их и взял под мышку одну курицу из курятника.

Ткач на момант застыў у роздумах, потым падышоў да акна, за якім быў куратнік, а побач з ім ляжалі дзве костачкі - бабкі. Ён падабраў іх і ўзяў пад паху адну курыцу з куратніка.

«Я готов», - сказал он, повернувшись к министру.

«Я гатовы», - сказаў ён, павярнуўшыся да міністра.

В зале король по-прежнему сидел на своём троне, а посол – в том же кресле. Дав знак министру оставаться на месте, ткач подошёл к послу и положил на пол рядом с ним бабки. В ответ посол достал из кармана горсть пшена и рассыпал его вокруг. Ткач опустил на пол курицу, и та в момент склевала всё пшено. После этого посол встал и, не произнеся ни слова, удалился.

У зале кароль па-ранейшаму сядзеў на сваім троне, а амбасадар - у тым жа крэсле. Даўшы знак міністру заставацца на месцы, ткач падышоў да амбасадара і паклаў на падлогу побач з ім бабкі. У адказ пасол дастаў з кішэні жменю проса і рассыпаў яго вакол. Ткач апусціў на падлогу курыцу, і тая ў момант склявала ўсё проса. Пасля гэтага амбасадар устаў і, не гаворачы ні слова, выйшаў.

Как только он покинул зал, король подозвал к себе ткача.

Як толькі ён пакінуў залу, кароль паклікаў да сябе ткача.

«Лишь ты смог разгадать эту загадку, - сказал он, - и награда твоя будет велика. Но ответь же мне, что всё это значило?»

«Толькі ты змог разгадаць гэтую загадку, - сказаў ён, - і ўзнагарода твая будзе вялікая. Але адкажы ж мне, што ўсё гэта значыла?»

«Смысл, мой король, - ответил ткач, - был таков: Круг, начерченный послом вокруг твоего трона, был посланием императора, гласившим: «Если я отправлю армию и возьму твою столицу в осаду, сложишь ли ты оружие?» Бабки, которые я положил перед ним, означали: «В сравнении с нами, вы просто дети. Всё, что вы можете, это играть в такие игрушки». Пшено, которое он рассыпал, символизировало число солдат, которое его повелитель мог привести на поле боя; но когда курица склевала всё пшено, он понял, что один наш человек может одолеть множество их солдат».

«Сэнс, мой кароль, - адказаў ткач, - быў такі: Круг, які амбасадар накрэсліў вакол твайго трона, быў пасланнем імператара, якое абвяшчала: «Калі я адпраўлю армію і вазьму тваю сталіцу ў аблогу, ці складзеш ты зброю?» Бабкі, якія я паклаў перад ім, азначалі: «У параўнанні з намі, вы проста дзеці. Усё, што вы можаце, гэта гуляць у такія цацкі». Проса, якое ён рассыпаў, сімвалізавала лік салдат, якіх яго ўладар мог прывесці на поле бою; але калі курыца склявала ўсё проса, ён зразумеў, што адзін наш чалавек можа адолець мноства іх салдат ».

«Я не думаю, - добавил он, - что император объявит войну».

«Я не думаю, - дадаў ён, - што імператар абвесціць вайну».

«Ты спас меня и мою честь, - воскликнул король, - и ты заслуживаешь богатств и славы. Проси чего хочешь, и ты всё получишь, даже если это будет половина моего королевства».

«Ты выратаваў мяне і мой гонар, - усклікнуў кароль, - і ты заслугоўваеш багаццяў і славы. Прасі чаго хочаш, і ты ўсё атрымаеш, нават калі гэта будзе палова майго каралеўства».

«Всё, о чём я прошу, это небольшая ферма за городской стеной для моей дочери», - ответил ткач, и это было единственное, что он согласился принять. «Неужели больше ничего?» - спросил король. «Только одно, мой король, - ответил он, уходя, - прошу тебя, помни, что ткачи тоже ценны для государства, и иногда они могут оказаться мудрее даже министров!»

«Усё, пра што я прашу, гэта невялікая ферма за гарадской сцяной для маёй дачкі», - адказаў ткач, і гэта было адзінае, што ён пагадзіўся прыняць. «Няўжо больш нічога?» - спытаў кароль. «Толькі адно, мой кароль, - адказаў ён, сыходзячы, - прашу цябе, памятай, што ткачы таксама каштоўныя для дзяржавы, і часам яны могуць апынуцца мудрэй нават міністраў!»

Армянская сказка. Из сборника «Армянские сказки» Фредерика Маклера (1905) и «Оливковой книги сказок» Эндрю Лэнга (1907), с небольшими упрощениями.

Армянская казка. Са зборніка «Армянскія казкі» Фрэдэрыка Маклера (1905 г.) і «Аліўкавай кнігі казак» Эндру Лэнга (1907), з невялікімі спрашчэннямі.

Переведено на русский Анной Т.

Перакладзена на беларускую Ганнай Т.