Tellus Tales

Аднойчы кароль сядзеў на сваім троне і слухаў скаргі падданых. Кароль ужо збіраўся падняцца і пайсці ў свае сады, як раптам заўважыў нейкую мітусню звонку. Увайшоў лорд вярхоўны камергер і спытаў, ці не зробіць ласку яго вялікасць прыняць пасла магутнага імператара з усходу, які трымаў у страху манархаў усіх суседніх дзяржаў. Кароль, які, як і астатнія, страшыўся яго, загадаў адразу ж прыняць амбасадара і падрыхтаваць банкет у яго гонар. Потым ён зноў сеў на свой трон, думаючы, што ж збіраецца сказаць яму амбасадар.

Однажды король сидел на своём троне и выслушивал жалобы подданных. Король уже собирался подняться и уйти в свои сады, как вдруг заметил какую-то суету снаружи. Вошёл лорд верховный камергер и спросил, не соблаговолит ли его величество принять посла могущественного императора с востока, который держал в страхе монархов всех соседних государств. Король, который, как и остальные, страшился его, приказал тотчас же принять посла и подготовить пир в его честь. Затем он снова сел на свой трон, задаваясь вопросом, что же собирается сказать ему посол.

Амбасадар не сказаў ні слова. Ён наблізіўся да трона караля, нахіліўся і накрэсліў сваім жазлом чорны круг вакол трона. Потым ён сеў на крэсла, якое стаяла побач, і больш не звяртаў ні на каго ўвагі.

Посол не сказал ни слова. Он приблизился к трону короля, наклонился и начертил своим жезлом чёрный круг вокруг трона. Затем он сел на стоящее рядом кресло и больше не обращал ни на кого внимания.

Кароль і прыдворныя былі збянтэжаныя і ўгневаныя такімі дзіўнымі паводзінамі, але амбасадар працягваў сядзець спакойна і нерухома, нібы статуя, і хутка стала зразумела, што яны не дачакаюцца ад яго ніякіх тлумачэнняў. Міністры былі спешна скліканыя на раду, але ніхто з іх не змог разгадаць загадку амбасадара. Гэта прывяло караля ў яшчэ большую лютасць, і ён заявіў, што, калі яны не знойдуць кагосьці, хто зможа растлумачыць яго дзеянні, да заходу, ён усіх іх павесіць.

Король и придворные были озадачены и разгневаны таким странным поведением, но посол продолжал сидеть спокойно и недвижно, словно статуя, и скоро стало ясно, что они не дождутся от него никаких объяснений. Министры были спешно созваны на совет, но никто из них не смог разгадать загадку посла. Это привело короля в ещё большую ярость, и он заявил, что, если они не найдут кого-то, кто сможет объяснить его действия, до заката, он всех их повесит.

Міністры ведалі, што кароль заўсёды трымае сваё слова, і хутка падзялілі горад на раёны, каб абыйсці ўсе дамы адзін за адным у надзеі, што хто-небудзь з жыхароў зможа растлумачыць дзеянні амбасадара. Большасць міністраў не атрымалі ніякіх адказаў, усюды іх сустракалі толькі збянтэжаныя твары; на шчасце, адзін з міністраў быў больш наглядальным і заўважыў дом з драўлянымі слупамі і пудзілам, якое рухалася без усякага ветру. Спалоханы, але заінтрыгаваны, міністр спусціўся па лесвіцы і апынуўся ў прасторнай майстэрні, у якой за сваім станком сядзеў ткач. Але ўсё, што ён рабіў, гэта накіроўваў ніткі, таму што створаны ім механізм, які прыводзіць у рух драўляныя слупы, прымушаў станок працаваць без чыёй-небудзь дапамогі.

Министры знали, что король всегда держит своё слово, и быстро разделили город на районы, чтобы обойти все дома один за одним в надежде, что кто-нибудь из жильцов сможет объяснить действия посла. Большинство министров не получили никаких ответов, везде их встречали лишь озадаченные лица; к счастью, один из министров был более наблюдательным и заметил дом с деревянными столбами и пугалом, которое двигалось безо всякого ветра. Испугавшийся, но заинтригованный, министр спустился по лестнице и оказался в просторной мастерской, в которой за своим станком сидел ткач. Но всё, что он делал, это направлял нити, потому что созданный им механизм, приводящий в движение деревянные столбы, заставлял станок работать без чьей-либо помощи.

Зразумеўшы, што гэта ткач прымушаў слупы рухацца, міністр супакоіўся. Ён вырашыў, што такі чалавек павінен быць у стане вырашыць загадку або хаця б накіраваць міністраў на правільны шлях. Без лішніх размоў міністр распавёў яму гісторыю з кругам. Скончыўшы расказ, ён сказаў: «Ідзі са мной неадкладна. Сонца ўжо апускаецца да гарызонту, нельга губляць ні хвіліны».

Поняв, что это ткач заставлял столбы двигаться, министр успокоился. Он решил, что такой человек должен быть в состоянии разрешить загадку или хотя бы направить министров на верный путь. Без лишних разговоров министр поведал ему историю с кругом. Закончив рассказ, он сказал: «Следуй со мной немедля. Солнце уже опускается к горизонту, нельзя терять ни минуты».

Ткач на момант застыў у роздумах, потым падышоў да акна, за якім быў куратнік, а побач з ім ляжалі дзве костачкі - бабкі. Ён падабраў іх і ўзяў пад паху адну курыцу з куратніка.

Ткач на момент застыл в раздумьях, затем подошёл к окну, за которым был курятник, а рядом с ним лежали две косточки – бабки. Он подобрал их и взял под мышку одну курицу из курятника.

«Я гатовы», - сказаў ён, павярнуўшыся да міністра.

«Я готов», - сказал он, повернувшись к министру.

У зале кароль па-ранейшаму сядзеў на сваім троне, а амбасадар - у тым жа крэсле. Даўшы знак міністру заставацца на месцы, ткач падышоў да амбасадара і паклаў на падлогу побач з ім бабкі. У адказ пасол дастаў з кішэні жменю проса і рассыпаў яго вакол. Ткач апусціў на падлогу курыцу, і тая ў момант склявала ўсё проса. Пасля гэтага амбасадар устаў і, не гаворачы ні слова, выйшаў.

В зале король по-прежнему сидел на своём троне, а посол – в том же кресле. Дав знак министру оставаться на месте, ткач подошёл к послу и положил на пол рядом с ним бабки. В ответ посол достал из кармана горсть пшена и рассыпал его вокруг. Ткач опустил на пол курицу, и та в момент склевала всё пшено. После этого посол встал и, не произнеся ни слова, удалился.

Як толькі ён пакінуў залу, кароль паклікаў да сябе ткача.

Как только он покинул зал, король подозвал к себе ткача.

«Толькі ты змог разгадаць гэтую загадку, - сказаў ён, - і ўзнагарода твая будзе вялікая. Але адкажы ж мне, што ўсё гэта значыла?»

«Лишь ты смог разгадать эту загадку, - сказал он, - и награда твоя будет велика. Но ответь же мне, что всё это значило?»

«Сэнс, мой кароль, - адказаў ткач, - быў такі: Круг, які амбасадар накрэсліў вакол твайго трона, быў пасланнем імператара, якое абвяшчала: «Калі я адпраўлю армію і вазьму тваю сталіцу ў аблогу, ці складзеш ты зброю?» Бабкі, якія я паклаў перад ім, азначалі: «У параўнанні з намі, вы проста дзеці. Усё, што вы можаце, гэта гуляць у такія цацкі». Проса, якое ён рассыпаў, сімвалізавала лік салдат, якіх яго ўладар мог прывесці на поле бою; але калі курыца склявала ўсё проса, ён зразумеў, што адзін наш чалавек можа адолець мноства іх салдат ».

«Смысл, мой король, - ответил ткач, - был таков: Круг, начерченный послом вокруг твоего трона, был посланием императора, гласившим: «Если я отправлю армию и возьму твою столицу в осаду, сложишь ли ты оружие?» Бабки, которые я положил перед ним, означали: «В сравнении с нами, вы просто дети. Всё, что вы можете, это играть в такие игрушки». Пшено, которое он рассыпал, символизировало число солдат, которое его повелитель мог привести на поле боя; но когда курица склевала всё пшено, он понял, что один наш человек может одолеть множество их солдат».

«Я не думаю, - дадаў ён, - што імператар абвесціць вайну».

«Я не думаю, - добавил он, - что император объявит войну».

«Ты выратаваў мяне і мой гонар, - усклікнуў кароль, - і ты заслугоўваеш багаццяў і славы. Прасі чаго хочаш, і ты ўсё атрымаеш, нават калі гэта будзе палова майго каралеўства».

«Ты спас меня и мою честь, - воскликнул король, - и ты заслуживаешь богатств и славы. Проси чего хочешь, и ты всё получишь, даже если это будет половина моего королевства».

«Усё, пра што я прашу, гэта невялікая ферма за гарадской сцяной для маёй дачкі», - адказаў ткач, і гэта было адзінае, што ён пагадзіўся прыняць. «Няўжо больш нічога?» - спытаў кароль. «Толькі адно, мой кароль, - адказаў ён, сыходзячы, - прашу цябе, памятай, што ткачы таксама каштоўныя для дзяржавы, і часам яны могуць апынуцца мудрэй нават міністраў!»

«Всё, о чём я прошу, это небольшая ферма за городской стеной для моей дочери», - ответил ткач, и это было единственное, что он согласился принять. «Неужели больше ничего?» - спросил король. «Только одно, мой король, - ответил он, уходя, - прошу тебя, помни, что ткачи тоже ценны для государства, и иногда они могут оказаться мудрее даже министров!»

Армянская казка. Са зборніка «Армянскія казкі» Фрэдэрыка Маклера (1905 г.) і «Аліўкавай кнігі казак» Эндру Лэнга (1907), з невялікімі спрашчэннямі.

Армянская сказка. Из сборника «Армянские сказки» Фредерика Маклера (1905) и «Оливковой книги сказок» Эндрю Лэнга (1907), с небольшими упрощениями.

Перакладзена на беларускую Ганнай Т.

Переведено на русский Анной Т.