Tellus Tales

Аднойчы кароль сядзеў на сваім троне і слухаў скаргі падданых. Кароль ужо збіраўся падняцца і пайсці ў свае сады, як раптам заўважыў нейкую мітусню звонку. Увайшоў лорд вярхоўны камергер і спытаў, ці не зробіць ласку яго вялікасць прыняць пасла магутнага імператара з усходу, які трымаў у страху манархаў усіх суседніх дзяржаў. Кароль, які, як і астатнія, страшыўся яго, загадаў адразу ж прыняць амбасадара і падрыхтаваць банкет у яго гонар. Потым ён зноў сеў на свой трон, думаючы, што ж збіраецца сказаць яму амбасадар.

C’era una volta, un re seduto al suo trono, che ascoltava le lamentele del suo popolo. Il re stava per alzarsi e andare nei suoi giardini, quando si udì un improvviso trambusto dall’esterno, e il signore Chamberlain entrò chiedendo a se sua maestà se avrebbe gentilmente ricevuto l’inviato di un potente imperatore che viveva a est, temuto dai sovrani vicini. Il re, che lo temeva tanto quanto gli altri, ordinò che l’inviato venisse subito ammesso e che fosse preparato un banchetto in suo onore. Poi si sistemò di nuovo sul trono, chiedendosi cosa avesse da dire l’inviato.

Амбасадар не сказаў ні слова. Ён наблізіўся да трона караля, нахіліўся і накрэсліў сваім жазлом чорны круг вакол трона. Потым ён сеў на крэсла, якое стаяла побач, і больш не звяртаў ні на каго ўвагі.

L’inviato non ha detto nulla. Si avvicinò al trono del re, si chinò e quindi usò la sua verga per tracciare un cerchio nero attorno al trono. Quindi si sedette su un sedile vicino e non considerò più nessuno.

Кароль і прыдворныя былі збянтэжаныя і ўгневаныя такімі дзіўнымі паводзінамі, але амбасадар працягваў сядзець спакойна і нерухома, нібы статуя, і хутка стала зразумела, што яны не дачакаюцца ад яго ніякіх тлумачэнняў. Міністры былі спешна скліканыя на раду, але ніхто з іх не змог разгадаць загадку амбасадара. Гэта прывяло караля ў яшчэ большую лютасць, і ён заявіў, што, калі яны не знойдуць кагосьці, хто зможа растлумачыць яго дзеянні, да заходу, ён усіх іх павесіць.

Il re e i suoi cortigiani erano sconcertati e infuriati per questo strano comportamento, ma l’inviato se ne stava calmo e immobile come una statua, e presto divenne chiaro che non avrebbero ottenuto alcuna spiegazione da lui. I ministri furono frettolosamente convocati al consiglio, ma nessuno di loro poté far luce sull’enigma dell’inviato. Questo fece arrabbiare il re più che mai e disse loro che se non avessero trovato qualcuno che potesse interpretare l’azione prima del tramonto, li avrebbe impiccati tutti.

Міністры ведалі, што кароль заўсёды трымае сваё слова, і хутка падзялілі горад на раёны, каб абыйсці ўсе дамы адзін за адным у надзеі, што хто-небудзь з жыхароў зможа растлумачыць дзеянні амбасадара. Большасць міністраў не атрымалі ніякіх адказаў, усюды іх сустракалі толькі збянтэжаныя твары; на шчасце, адзін з міністраў быў больш наглядальным і заўважыў дом з драўлянымі слупамі і пудзілам, якое рухалася без усякага ветру. Спалоханы, але заінтрыгаваны, міністр спусціўся па лесвіцы і апынуўся ў прасторнай майстэрні, у якой за сваім станком сядзеў ткач. Але ўсё, што ён рабіў, гэта накіроўваў ніткі, таму што створаны ім механізм, які прыводзіць у рух драўляныя слупы, прымушаў станок працаваць без чыёй-небудзь дапамогі.

Il re era, come sapevano i ministri, un uomo di parola; e hanno rapidamente mappato la città in distretti, in modo che la potessero visitare casa per casa, e interrogare gli occupanti su come potessero interpretare l’azione dell’inviato. La maggior parte dei ministri non ha niente, a parte uno sguardo perplesso; ma, fortunatamente, uno di loro è stato più attento degli altri e ha notato un cottage con pali di legno ed uno spaventapasseri che si muoveva senza vento. Spaventato, ma incuriosito, il ministro scese le scale e si trovò in una grande officina in cui era seduto un tessitore al suo telaio. Ma il tessitore non faceva altro che guidare i suoi fili, perché le macchine che aveva inventato per mettere in moto i pali di legno facevano funzionare il telaio.

Зразумеўшы, што гэта ткач прымушаў слупы рухацца, міністр супакоіўся. Ён вырашыў, што такі чалавек павінен быць у стане вырашыць загадку або хаця б накіраваць міністраў на правільны шлях. Без лішніх размоў міністр распавёў яму гісторыю з кругам. Скончыўшы расказ, ён сказаў: «Ідзі са мной неадкладна. Сонца ўжо апускаецца да гарызонту, нельга губляць ні хвіліны».

Pensare che dietro i pali mobili ci fosse un tessitore mise a suo agio il ministro. Pensava che questa persona potesse essere in grado di risolvere l’enigma, o almeno di mettere i ministri sulla strada giusta. Quindi, senza ulteriori indugi, il ministro ha raccontato la storia del cerchio, ha concluso spiegando ‘Vieni subito con me. Il sole è basso nei cieli e non c’è tempo da perdere. “

Ткач на момант застыў у роздумах, потым падышоў да акна, за якім быў куратнік, а побач з ім ляжалі дзве костачкі - бабкі. Ён падабраў іх і ўзяў пад паху адну курыцу з куратніка.

Il tessitore rimase a riflettere per un momento e poi si avvicinò a una finestra, fuori dalla quale c’era un pollaio con due nocche accanto. Li raccolse e, presa la gallina dal pollaio, se la infilò sotto il braccio.

«Я гатовы», - сказаў ён, павярнуўшыся да міністра.

“Sono pronto”, rispose, rivolgendosi al ministro.

У зале кароль па-ранейшаму сядзеў на сваім троне, а амбасадар - у тым жа крэсле. Даўшы знак міністру заставацца на месцы, ткач падышоў да амбасадара і паклаў на падлогу побач з ім бабкі. У адказ пасол дастаў з кішэні жменю проса і рассыпаў яго вакол. Ткач апусціў на падлогу курыцу, і тая ў момант склявала ўсё проса. Пасля гэтага амбасадар устаў і, не гаворачы ні слова, выйшаў.

Nella sala, il re era ancora seduto sul suo trono e l’inviato sul suo posto. Fece segno al ministro di restare dov’era, il tessitore si avvicinò all’inviato e pose le nocche sul pavimento accanto a lui. In risposta, l’inviato si tolse di tasca una manciata di semi di miglio e lo sparpagliò; su cui il tessitore depose la gallina, che la mangiò in un attimo. A quel punto l’inviato si alzò senza una parola e se ne andò.

Як толькі ён пакінуў залу, кароль паклікаў да сябе ткача.

Non appena ebbe lasciato la sala, il re fece un cenno al tessitore.

«Толькі ты змог разгадаць гэтую загадку, - сказаў ён, - і ўзнагарода твая будзе вялікая. Але адкажы ж мне, што ўсё гэта значыла?»

‘Sembra che tu solo tu abbia indovinato l’enigma’, disse, ‘e grande sarà la tua ricompensa. Ma per favore dimmi, cosa significa tutto questo? ‘

«Сэнс, мой кароль, - адказаў ткач, - быў такі: Круг, які амбасадар накрэсліў вакол твайго трона, быў пасланнем імператара, якое абвяшчала: «Калі я адпраўлю армію і вазьму тваю сталіцу ў аблогу, ці складзеш ты зброю?» Бабкі, якія я паклаў перад ім, азначалі: «У параўнанні з намі, вы проста дзеці. Усё, што вы можаце, гэта гуляць у такія цацкі». Проса, якое ён рассыпаў, сімвалізавала лік салдат, якіх яго ўладар мог прывесці на поле бою; але калі курыца склявала ўсё проса, ён зразумеў, што адзін наш чалавек можа адолець мноства іх салдат ».

“Il significato, o re,” rispose il tessitore, “è questo: il cerchio disegnato dall’inviato attorno al tuo trono è il messaggio dell’imperatore e significa:” Se mando un esercito e circondando la tua capitale, le tue braccia?” Le ossa delle nocche che gli ho posto davanti gli hanno detto: “Non siete che bambini in confronto a noi. Giocattoli come questi sono gli unici giocattoli per cui sei adatto. “ Il grano che sparse era un emblema del numero di soldati che il suo padrone può portare in campo; ma dalla gallina che ha mangiato il seme ha capito che uno dei nostri uomini poteva distruggere una loro schiera. “

«Я не думаю, - дадаў ён, - што імператар абвесціць вайну».

“Non credo”, ha aggiunto, “che l’imperatore dichiarerà guerra”.

«Ты выратаваў мяне і мой гонар, - усклікнуў кароль, - і ты заслугоўваеш багаццяў і славы. Прасі чаго хочаш, і ты ўсё атрымаеш, нават калі гэта будзе палова майго каралеўства».

‘Hai salvato me e il mio onore’, gridò il re, ‘e la ricchezza e la gloria saranno accumulate su di te. Dai un nome alla tua ricompensa e la riceverai, anche se è la metà del mio regno. “

«Усё, пра што я прашу, гэта невялікая ферма за гарадской сцяной для маёй дачкі», - адказаў ткач, і гэта было адзінае, што ён пагадзіўся прыняць. «Няўжо больш нічога?» - спытаў кароль. «Толькі адно, мой кароль, - адказаў ён, сыходзячы, - прашу цябе, памятай, што ткачы таксама каштоўныя для дзяржавы, і часам яны могуць апынуцца мудрэй нават міністраў!»

“Una piccola fattoria fuori dalle porte della città, per mia figlia, è tutto quello che chiedo”, rispose il tessitore, ed era tutto ciò che avrebbe accettato. ‘Non c’è nient’altro?’, Chiese il re. “Solo, o re,” disse mentre si allontanava, “che ti prego di ricordare che anche i tessitori hanno un valore per uno stato e che a volte sono più intelligenti persino dei ministri!”

Армянская казка. Са зборніка «Армянскія казкі» Фрэдэрыка Маклера (1905 г.) і «Аліўкавай кнігі казак» Эндру Лэнга (1907), з невялікімі спрашчэннямі.

(una fiaba armena da “Contes Armeniens” di Frédéric Macler(1905) via “The Olive fairy book” scritto da Andrew Lang(1907), con semplificazioni)

Перакладзена на беларускую Ганнай Т.

Tradotto in siciliano da William Sinatra.